Քիմիա

17.05.19

Փորձ 1 մագնեզիումի այրումը

Փորձ 2 ալկալիական մետաղներից նատրիումի փոխազդում ջրի հետ

Փորձ 3 քցենք մեխը պղնձաժասպի մեջ

19.04.19

Կենսական տարրեր

Կենսական տարրեն կոչվում այն քիմիական տարրերի ատոմները որոնք առաջացնում է բարդ օրգանական նյութեր որոնք ել ապահովում են կենդանի օրգանիզմի կենսագործունեությանը: Մակրո տարրերն են ածխածին C, ջրածին H, թթվածին O, ազոտ N, ֆոսֆոր P, ծծումբ S= 93% մեր որգանիզմի։ Առաջացնում են մեր օրգանիզմում սպիտակուցներ ճարպեր (լիպիդներ 1-5%) ածխաջրերա-0,2-2, նոկլեինաթթուների-0,2-2

Միկրո տարրեր

Fe,K,Na,Ca,Mg,F,Cl,Br,I,Zn,Cu,Mn և այլն. 

Ուլտրա տարրեր Ag,Au

Բջջի բաղադրությունը 70-80% ջուր 10-20% օրգանական նյութեր 1-2% անօրգանական նյութերից աղեր:

Գլուկոզ,ֆրուկտոզ,սախարոզ,ոսլա,կենսաբան-ական նշանակությունը

05.04.2019

նախագիծ

Գինու քիմիա անհատական հետազոտական աշ․ թեմաները

թեմա առաջի հայաստանում աճեցվող խաղողի տեսակները։

թեմա երկրորդան ալկոհոլային խմիչքների ազդետությունը օրգանիզմի վրա։

Ուղղորդող   հարցերը`

• Քանի ՞ տեսակի  խաղող  է  աճեցվում  Հայաստանում

• Ի՞ նչ  է  գինին

• Ինչպե՞ ս  են   գինի  ստանում

• Ինչպիսի՞   երևույթ   է  խաղողի  խմորումը

• Ինչպիսի՞ անօրգանական  և  օրգանական  նյութեր  կան   գինու  բաղադրության  մեջ

• Որո՞ նք  են  նյութերի  ֆիզիկական, քիմիական  և ֆիզիոլոգիական հատկությունները

• Ինչպիսի՞   ֆիզիկական  եղանակով  կարելի  է գինուց  բաժանել գինու  սպիրտը՝ էթանոլը

• Ինչպե՞ս  որոշել  գինին  թթվա՞ ծ  է

• Ինչպիսի՞ քիմիական ռեակցիայով  կարելի  որոշել  գինում  առկա  գլյուկոզը և սախարոզը

• Ինչու՞  ալկոհոլային  ըմպելիքների  չարաշահումը բացասական ազդեցությունը  ունի  օրգանիզմի  վրա

լաբարատոր փորցեր գինում նմուշների, սպիտակ գինու և (արենի) գինի։

սպիտակ գինի-հտը քացախաթթու 

արենու գինուց- գինե թթվի հոտ

լաբարատոր փորձ 1

հայտանյութի օգնությանբ որոշում ենք երկու նմուշների միջավայրի բնույթը։

սպիտակ գինու միջավայրը թույլ թթվային 

արենի գինու միջավայրը միքիչ ավել

փորձ 2

նմուշներում պարունակող նյութերի չեզոքացումը սոդայիում

երկու նմուշի վրա լցնում ենք սոդա և տեսնում ենք չեզոքացում և միջավայրը դարձավ հիմնային համոզվեցինք հայտանյութիով։

ինչ է խմորումը

01.03.2019

Օդի բաղադրությունը

Մոմը վառեցինք դրեցինք ջրի վրա գլանով փակեցինք օդի մուտքը որոշ ժամանակ անց մոմը հանգավ, որովհետև գլանում գտնվող թթվածինը վեռջացավ և ջուրը բարձրացավ 1/5 մասը։

U(O₂)=21%

U(N₂)=78%

U(CO₂)=0.03,0,04

U(He,Ne,Ar)

21.12.18

 Յուրաքանչյուր առաջադրանքը   0,37 միավոր  է

1.Հետևյալ նյութերից   չորս  սյունակով  առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը, թթուներն  ու աղերը, նշելով  յուրաքանչյուրի  անվանումը. HNO3,    Na2O,     Cu(OH)2,    Na3PO4,     NO2,      FeO ,      Al(OH)3,    \Ca(NO3)2,      Ba(HCO3)2,       HNO2,       NH4OH,   FeBr3,      HCl,              CO2,      Fe(OH)2,        H2S,        CaSiO3,      NaCl,      H2SO4,       MgO,      NaOH,       H3PO4,       SO3,      KHS,      (NH4)2SO4

Օքսիդ	Հիմք	Թթու	Աղ

2. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն   թթվային  օքսիդների  բանաձևեր.

1)  CO2, Mn2O7,  P2O5, SO3

2)  Al2O3,  K2O,  SO3, CrO

3)  FeO, P2O3, N2O, BaO

4)   CrO3, CO, SrO, Cs2O

3. Ո՞ր պնդումն  է  ճիշտ  ամֆոտեր (երկդիմի)  հիդրօքսիդների  համար.

1)  փոխազդում  են  միայն  հիմքերի  հետ

2)  փոխազդում  են  միայն  թթուների  հետ

3)  փոխազդում  են  և՝ հիմքերի, և՝  թթուների  հետ

4)  չեն փոխազդում  ո՝չ  հիմքերի,  ո՝չ  թթուների  հետ

4. Թթվածնի   քանի՞  ատոմ  կա  ալյումինի  օքսիդի  մեկ  մոլեկուլում.

           1) 5                                            2) 1,806 . 1024                             3)  2                                         4)  3

5.Որո՞նք  են  ոչմետաղ —> թթվային  օքսիդ —> թթու —> աղ  ծագումնաբանական   կապն  արտահայտող  փոխարկումների  շղթայում  համապատասխան   ռեակցիաների   հավասարումների  ձախ  մասերը` ըստ  իրականացման   հերթականության.

ա)  SO2  +  H2O =                                         դ)  H2SO3  +  CaO =

բ)   S + O2 =                                                    ե)  SO2  +  CaO =

գ)   S  +  H2O =

               1)     բ, ե, դ                               2)  բ, ա, դ                               3)  գ, դ, ե                        4)  ե, ա, գ

6.Ջրածին ստանալու  համար  մետաղական  ցինկի  հետ  ո՞ր  թթուն  են  փոխազդեցության   մեջ  դնում.

1)   խիտ  H2SO4           2)  HCl         3)  խիտ  HNO3           4)  նոսր  HNO3   

     7. Բերված   օքսիդների   զույգերից   որո՞նք   են   փոխազդում   միմյանց   հետ.                                                                                                                        1)  Na2O  և  N2O5             2)  BaO  և  CO2            3)Na2O  և  FeO                 4 )Na2O  և  Al2O3            5) SiO2  և  P2O5           6) Na2O  և  CaO     

  Ճիշտ   պատասխանը`  փոխազդող  զույգերի  համարներն  են.

1)   2,3                                     2)  1,2,4                                 3)  2,5,6                                  4) 1,2,5,6

 8.  Ո՞ր  շարքի  բոլոր  նյութերն  են  փոխազդում   նատրիումի    հիդրօքսիդի  ջրային  լուծույթի հետ.                                                                                        1)  FeO, CrO3, HClO                                        3)  ZnO, HClO4, MgO

                  2) KCl, SO2, CO2                                                           4)  FeCl3, ZnO, Mn2O7     

  9.  NaOH,  H2SO4,  Al(OH)3,  Cu(OH)2, Ca(OH)2, Fe(OH)3   միացություններից  մի  քանիսը    հնարավոր  է  ստանալ    համապատասխան  օքսիդի  և  ջրի  միացումով: Որքա՞ն  է  հնարավոր    ռեակցիաների  հավասարումների  գործակիցների  գումարը.

                        1)  10                            2)  25                              3)  14                        4 )   20

10.  Որո՞նք են  1, 2, 3, 4  նյութերը  փոխարկումների  հետևյալ  շղթայում.

Cu    1›   CuO    2›  CuSO4   3  ›  CuCl2    4›  Cu(OH)2

 1) H2,H2SO4, HCl, KOH                                   3)  O2, H2SO4, BaCl2, NaOH

 2)  H2O, SO3, NaCl, NaOH                              4)  O2, SO3, HCl, H2O, P2O5

 11. 7,8 գ  զանգվածով  կալիումը  լուծել  են  48,4 գ  ջրում:  Որքա՞ն  է  նյութի  զանգվածային  բաժինը (%) ստացված  լուծույթում.

                      1)  20                                    2)    80                                  3)  25                                      4)   65

12. R մետաղը թթվածնի  հետ առաջացնում է օքսիդ,որում  մետաղի  զանգվածային  բաժինը   52,94 % է: Հայտնի է, որ                                       այդ  մետաղի   իոնում  պրոտոնների   և  էլեկտրոնների  թվերի  տարբերությունը  3  է:    Որքա՞ն  է  R  տարրի  կարգաթիվը.                                                1)    11                                  2)   20                                    3)  13                                     4)  12

 13. Ո՞ր  պնդումներն  են  ճիշտ  ազոտական  թթվի  համար.

       ա)   ջրային  լուծույթում  դիսոցված  է

      բ)   դրա  աղերը  կոչվում  են  նիտրատներ

      գ)   փոխազդում  է  հիմքերի  հետ

     դ)  լակմուսը  ներկում  է  կապույտ

     ե)  փոխազդում  է  մետաղների  հետ  առանց  ջրածնի  անջատման

     զ)  չի  փոխազդում  հիմնային  օքսիդների  հետ

                         1)  ա, բ, գ, դ                      2)  բ, գ, դ, ե                            3)   ա, բ, գ, ե                             4)  գ, դ, ե, զ

14. .Պարբերական համակարգի  գլխավոր  ենթախմբերի  տարրերից  մեկի  բարձրագույն  օքսիդի  մոլային  զանգվածը 108 գ/մոլ  է,                իսկ  այդ  օքսիդում  թթվածնի  զանգվածային  բաժինը  74 % է:

         ա)  Որքա՞ն  է  այդ  տարրի  ջրածնային  միացության  մոլային  զանգվածը (գ/մոլ):

         բ)  Ի՞նչ  զանգվածով (գ) թթու  կառաջանա  այդ  օքսիդի  մեկ  մոլը  ջրում  լուծելիս:

 15.  Համապատասխանեցրե՛ք    քիմիական  տարրի  նշանը,  դրա  բարձրագույն  օքսիդի  հիդրատի  ընդհանուր  բանաձևը                                      և  հիդրատում    տարրի    օքսիդացման  աստիճանը.

Տարրի  քիմիական            նշան	Օքսիդի  հիդրատի                        ընդհանուր     բանաձև	Տարրի  օքսիդացման        աստիճանը
ա)  Ca              բ)   Na        գ)  Al        դ)  S	1)  ROH          2)  R(OH)2         3)  H2RO4         4)  H3RO3	Ա) +3                                      Բ)  +1   Գ)  +4   Դ)  +2   Ե)  +6

  Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.                                                                                 

       1)   ա2Ա, բ1Գ, գ4Ա, դ4Գ                                           3)  ա3Բ, բ1Դ, գ4Ա, դ3Գ

       2)   ա2Դ, բ1Բ, գ4Ա, դ3Ե                                           4)  ա2Դ, բ1Բ, գ4Բ, դ5Զ

16. Համապատասխանեցրե՛ք թթվի   անվանումը,  դրանում  ֆոսֆորի   օքսիդացման  աստիճանը  և  էլեկտրոնային   բանաձևը.

Թթվի  անվանումը	Ֆոսֆորի  օքսիդացման   աստիճանը	Ֆոսֆորի  ատոմի    էլեկտրոնային                                 բանաձևը
ա)  օրթոֆոսֆորական բ)  ֆոսֆորային գ)  մետաֆոսֆորական	1)   0   2)   +1  3)   +3  4)   +5	Ա) 1s22s1 Բ) 1s22s22p63s2 Գ) 1s22s22p1 Դ) 1s22s2 Ե) 1s22s22p6

Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

1)  ա4Բ, բ3Բ, գ4Ե                                                3)  ա1Ա, բ6Ա, գ4Ե

2)  ա4Ե, բ2Ա, գ1Ա                                                4)  ա4Ե, բ3Բ, գ4Ե

17. Համապատասխանեցրեք ռեակցիայի  տեսակը, հավասարման  ձախ մասի  ուրվագիրը  

       և  վերջանյութի  կամ  վերջանյութերից  մեկի  բնորոշ  հատկանիշը.

Ռեակցիայի  տեսակ	Հավասրման  ուրվագիր	Վերջանյութի  հատկանիշ
ա)  Միացման բ)  Քայքայման գ)  Տեղակալման դ) Փոխանակման	1) CuO + HNO3 —> 2) KClO3 MnO2 > 3) CaCO3 + CO2 + H2O—> 4) Cu + AgNO3 —>	Ա) մետաղ Բ) աղ (կապույտ լուծույթ) Գ) գազ Դ) թթվային  աղ

Ո՞ր  շարքի  բոլոր  պատասխաններն  են  ճիշտ.

   1)  ա3Դ, բ2Գ, գ4Ա, դ1Բ                                                 3) ա1Բ, բ3Գ, գ4Բ, դ3Դ

  2)  ա3Դ, բ2Գ, գ1Ա, դ1Բ                                                 4) ա3Գ, բ2Գ, գ4Ա, դ1Բ

18.Նատրիումի և  կալիումի  հիդրօքսիդների  հավասար  զանգվածներ  պարունակող  խառնուրդը  լուծել  են  ջրում  և  ստացված  լուծույթը  չեզոքացրել  են  ազոտական  թթվի  30,24 %  զանգվածային  բաժնով  լուծույթով:  Չեզոքացումից  հետո  լուծույթը  գոլորշիացրել  են  և  ստացել  նիտրատների  22 գ  խառնուրդ:

      Հաստատե’ք  կամ  հերքե’ք  պնդումների  ճշմարտացիությունը  խնդրի  վերաբերյալ.

1. Կալիումի հիդրօքսիդի  զանգվածը  ելային  խառնուրդում  5,6 գ է:
2. Նատրիումի հիդրօքսիդի  նյութաքանակը  փոքր  է  կալիումի  հիդրօքսիդի  նյութաքանակից:
3. Նատրիում տարրի  զանգվածը  աղերի  խառնուրդում  3,22 գ  է:
4. Նիտրատների գումարային  նյութաքանակը  0,2 մոլ  է:
5. Ծախսված ազոտական  թթվի  լուծույթի  զանգվածը  50 գ  է:
6. Նատրիումի նիտրատի զանգվածը կալիումի նիտրատի զանգվածից մեծ  է 1,4 գ-ով:

	1	2	3	4	5	6
Ճիշտ  է
սխալ  է
չգիտեմ

Թթուներ, բանաձևերի կազմումը, անվանումը, դասակագումը, թթվային մնացորդը:

Լաբորատոր փորձեր`Թթուների  քիմիական հատկությունները (հայտանյութերի գույնի փոփոխությունը թթվային միջավայրում,թթուների փոխազդեցությունը մետաղների, հիմնային օքսիդների,հիմքերի և  աղերի հետ) :

Հայտանյութերը`դրանք օրգանական ներկեր են,որոնք ցույց են տալիս հիմքի կամ թթվի առկայությունը լուծույթում:
աբորատոր փորձ 1.Թթուների  փոխազդեցությունը  հայտանյութերի (ինդիկատորների) հետ:

Փորձի  նկարագրում`          Աղաթթվի  ջրային  լուծույթը  լցրեք  երեք  փորձանոթների   մեջ  3-4մլ  չափով ,առաջինի  մեջ  իջեցրեք  լակմուսի  թուղթ  կամ  լցրեք  մի  քանի  կաթիլ  լակմուսի  լուծույթ , երկրորդի  վրա  ավելացրեք  մի  քանի  կաթիլ  ֆենոլֆտալեինի  լուծույթ,երրորդի  վրա  մի  քանի  կաթիլ  մեթիլնարնջագույն: Ի՞նչ  նկատեցիք:

Ինդիկատորների անվանումը	Նրանց  գույները	Թթուներում  առաջացած գույները
Լակմուս	Մանուշ.
ֆենոլֆտալեին	Անգույն
մեթիլնարնջագույն	Նարնջ.

Փորձարարական- հաշվարկային  գործնական  աշխատանք` Թթվային  օքսիդներից  ֆոսֆորի օքսիդի  ստացումը  և  համապատասխան թթվի` ֆոսֆորական թթվի  ստացումը  և  հատկությունները `   Ոչմետաղ—>թթվային օքսիդ—>թթու—>աղ     P->P2O5> H3PO4->Na3PO4—› Ag3PO4

Կատարեք  հաշվարկ՝

ա)  Որքա՞ն  է  ջրում  լուծված  ֆոսֆորի (V) օքսիդի զանգվածը (գ), եթե  այրել  ենք  6.2գ ֆոսֆոր:

բ)  Որքա՞ն  է  թթվի զանգվածային  բաժինը (%) ստացված  լուծույթում, եթե ֆոսֆորի (V) օքսիդը  լուծել  են  100մլ  տաք  ջրում:

դասագրքից  սովորել էջ 18-ից 22-ը, կատարել վարժությունները` էջ  22-ից  23-ը

 <<Հիմքեր,դասակարգումը, քիմիական  հատկությունները:   Երկդիմի հիդրօքսիդներ  և  օքսիդներ>>:

Լաբորատոր փորձեր `Հիմքերի ստացումը, քիմիական հատկությունները (հայտանյութերի, թթուների,աղերի հետ, չլուծվող  հիմքերի քայքայումը տաքացնելիս):

 Քննարկվող հարցերը՝

1. Հիմքերի դասակարգումը
2. Հիմքերի ստացումը
3. Հիմքերի հատկությունները                
4.  Առաջադրանքներ.                                                                                            
5. Տրված նյութերից որոնք են փոխազդում  NaOH-ի հետ:Գրեք համապատասխան ռեակցիաների հավասարումները,  BaO,KOH,Cu,N2,, CO2 P2O5 , H2O, H3PO4                                                                                                                                                                                                                                                                   Լաբորատոր փորձ. Հիմքերի փոխազդեցությունը  հայտանյութերի (ինդիկատորների) հետ:Փորձի  նկարագրում`   Նատրիումի հիդրօքսիդի ջրային  լուծույթը  լցրեք  երեք  փորձանոթների   մեջ  3-4մլ  չափով ,առաջինի  մեջ  իջեցրեք  լակմուսի  թուղթ  կամ  լցրեք  մի  քանի  կաթիլ  լակմուսի  լուծույթ , երկրորդի  վրա  ավելացրեք  մի  քանի  կաթիլ  ֆենոլֆտալեինի  լուծույթ,երրորդի  վրա  միքանի  կաթիլ  մեթիլնարնջագույն:Ի՞նչ  նկատեցիք: Լրացրեք  հետևյալ  աղյուսակը:

   Ինդիկատորների անվանումը	Նրանց  գույները հիմքերում	հիմքերում առաջացած գույները
   Լակմուս	Մանուշ.
   ֆենոլֆտալեին	Անգույն
   մեթիլնարնջագույն	Նարնջ.

   Փորձ 3.Չեզոքացման ռեակցիա`այն ռեակցիաները,որոնք կատարվում են հիմքերի և թթուների միջև,որի ընթացքում ստացվում է աղ և ջուր:
   Ստացված մորագույն նատրումի հիդրօքսիդի լուծույթի վրա կաթիլ-կաթիլ ավելացնում ենք աղաթթու:       NaOH+HCl=NaCl+H2O                                                       դասագրքից  սովորել էջ 24-ից 27-ը, 29-ից   31-ը, կատարել հետևյալ  էջերի վարժությունները`  27, 28, 31,32:

14.12.2018

հիմքեր սահմանումը դասակարգումը 

հիմքեր են կոչվում այ անօրգանական նյութերը որոնց բաղադրության մեջ առկա են մետաղի ատոմների միացած հիդրոգսիդ ՝OH հիմքերի ընդանուր բանաձևն է հիդրօքսիդ հիմքերով Me(OH)

	հիմքեր
Ջրում լուծվող	Ջրում չը լուծվող	երկդիմի
Ca(OH)2	Fe+2OH2	Al+3(OH)3
	Mg+2OH-12	Tn+2OH2-1
		Cr+3(OH)3

երկդիմի հիդրոկսիդները փոխազդում են և հիմքերի և թթուների հետ

նական աշխատանք 28.09.18

Նյութի հատկությունները

Նյութի հատկություն ասելով հասկանում ենք այն բութանիշները կամ հատկանիշները որոնցով նյութերը նման են իրար կամ տարբերվում են։

Նյութի հատկութ․

Ֆիզիկական

Քիմիական

Ֆիզիոլոգիական

Հետազոտում ենք նյութեր

Քիմիական հատկությունները այլ նյութերի հետ փոխազդելու

Ֆիզիոլոգիական ազդետուցյունը կենդանի օրգանիզմի վրա դրական կամ բացասական։

Տանը H2O,NaC ,C2H5OH,NaHCO3,C6H12O6,C12H22O11

N(0)=1 ատոմ

M(H): mlo)=

09.11.18

Մետաղ, հիմնային օքսիդ, հիմք, աղ,

Մագնեզիում-^O2մագնեզիումի օքսիդ- մագնեզիումի (OH)₂-մագնեզիում քլոր₂

Մագնեզիումի այրումը մագնեզիումի օքսիդի հիմնային օքսիդ ստանալու համար

2Mg+O₂=2MgO

+Q

Փորձ 2

Հիմքի՝ Մագնեզիումի հիդոքսիդի ստացումը ջրում լուծելով

Mgo+H²O=Mg(OH)₂

Համուզվելու համար որ հիմք է ստացվել օգտագործում ենք ֆենոլֆտալեին

Փորձ 3

Չեզոքացման րեակցիա չեզոքացման է կոչվում հիմքի և թթվի միջև ընթացուղ ընդամացման որի հետեևանքով ստեղծվում է ջուր

Mg(OH)₂ +

գործնական աշխատանք 

9․3 դասարան

19.10.18

Գիտելիքի  ստուգում` թեստ- 1

1. Ո՞ր  շարքում   է   գրված  միայն  ֆիզիկական  մարմիններ.

ա) գիրք, մեխ, ալյումին, ազոտ
բ) սեղան, գրիչ, տետր, մատանի
գ) երկաթ, քանոն, ոսկի, թթվածին
դ) պղինձ, ջուր, արծաթ, ջրածին

2. Քանի՞ նյութ  է  ներկայացված  հետևյալ  բառակապակցություններում.  ջրի  կաթիլ, պղնձե թաս, ալյումինե կաթսա, ռետինե գնդակ,  պղնձե կուժ, սառցե դղյակ.

ա) 3                                     բ) 6                                     գ) 4                                  դ) 5

3. Նշվածներից  ո՞ր  շարքում   են   գրված միայն օրգանական նյութեր.1) ջուր, թթվածին, կավիճ, սպիրտ
2) կերակրի աղ, սպիտակուց, ճարպ, ազոտ
3) շաքարավազ, քացախաթթու, գլյուկոզ, սպիրտ
4) սոդա, ջուր, ածխաթթու գազ, բենզոլ

4. Ո՞ր շարքում  են  չվերականգնվող  բնական  պաշարների  անվանումները.

1. բնական գազ, անտառային  ծածկույթ, օդ, ջուր
2. մաքուր ջուր, բերրի  հող, նավթ, ածուխ
3. բույսեր, կենդանիներ, մետաղներ, օդ
4. մետաղներ, բնական գազ, ածուխ, նավթ

5. Որքա՞ն է ոսկու ձուլակտորի զանգվածը, որի ծավալը  2սմ3  է, իսկ  ոսկու խտությունը 19,3 գ/սմ3 է.
1) 38,6գ                            2) 9,65գ                                   3) 3,86գ                               4) 1,93գ

6. Համապատասխանեցրեք  նյութի  հատկությունները  և  անվանումը.   

Հատկությունները	Անվանումը
ա) բնորոշ  հոտով թափանցիկ  հեղուկբ) ջրում լավ  լուծվող պինդ  նյութ գ) մետաղական  փայլով պինդ գունավոր  նյութ դ) ջրում  քիչ  լուծվող անհոտ, անհամ  գազ	1)  կավիճ       2) սախարոզ    3) քացախաթթու    4) թթվածին    5)  քլոր    6)  յոդ

7. Ո՞ր շարքում  են  գրված  միայն  բարդ  նյութերի  բանաձևեր.

1)   Al, HCl,  Cu, Na2SO4                                                 3)  H2O, N2, O3,  Ni, S8

2)   AgBr, H2, CaCO3, P4                                               4)  NaOH, CO2, NH3, CuSO4

 8. Ո՞ր տարրական  մասնիկներից  է  կազմված  ատոմը.
    1)  միայն էլեկտրոններից
    2)  նեյտրոններից և էլեկտրոններից
    3)  պրոտոններից, էլեկտրոններից և նեյտրոններից
    4)  միայն պրոտոններից

9.   Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ քիմիական տարրերի նշանները.
1) F, C, P, Si, Na
2)  O, C, Li, K, Ba
3)  P, O, C, Fe, N
4)  K, Na, P, Fe, C

10.  Օդում  ֆոսֆորի  այրման,  ստացված  ֆոսֆորի (V)  օքսիդի  ջրում  լուծվելը   և  ֆոսֆորական  թթվի  չեզոքացումը նատրիումի  հիդրօքսիդով  ռեակցիաներ ի  ո՞ր  տեսակին  են  համապատասխանում .                 

1)   միացման, տեղակալման,  փոխանակման

2)   միացման, միացման, փոխանակման

3)   փոխանակման, տեղակալման, միացման

4)   միացման, փոխանակման,  տեղակալման

11.  Բնութագրեք հետևյալ ….  տարրի  ատոմը  ըստ  հետևյալ  սխեմայի.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը…
բ)  կարգաթիվը, միջուկի  լիցքը՝ Z- ը
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների, նեյտրոնների, էլեկտրոնների  թիվը)
դ)  պարբերության  համարը, լրիվ  լրացված  էներգիական  մակարդակների  թիվը

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին

էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական

մակարդակների  և ենթամակարդակների)

ը)  ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված` մետաղակա՞ն, թե՞

ոչմետաղական

թ)  ինչպիսի՞  պարզ  և  բարդ  նյութերի  օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ

առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ

ժ)  Կատարեք  հաշվարկներ (որոշեք  այդ  տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը mo (գ),

տարրի  առաջացրած  օքսիդի  հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածը`Mr,

տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները, զանգվածային  և մոլային բաժինները

օքսիդում):

05.10.18

ֆիզիկական քիմիական երևույթներ

ֆիզիկական երևեվույթների ժամանակ նոր նյութեր չեն առաջանում

քիմիական երևույթներու առաջանում են նոր նյութեր իրենց նոր ֆիզիկոքիմիական և ֆիզիոլոգիական նյութեր

քիմիական երևությթի հատկանիշները ջերմության անջատում, նստվացքի առաջանումը, 

1. (NH4)2 CR2O7 CR2O3+N2T+4H2O

դաս 1

Այն ինչից կազմված է բոլոր ֆիզիկական մարմիները կոչվում են նյութ։նյութերը լինում են 20 միլոնից ավել։ նյութերը ըստ բաղադրության կազմված են պարզ և բարդ։ պարզ նյութերը կազմված են միատեսակ քիմիական տարրի ատոմներից։ F,Ca,ալմաստ- C թթվածին-O։բարդ նյութերը կազմված են 2 և ավելին տարրերից։ անօրգանական և օրգանական։ անօրգանական նյութերի օրինակներ, H2O,N,CO2

07.09.18 երկուշաբթի

9-րդ դասրան առողջ ապրելակերպի սկզբունքները ճապոնացի գիտնակաների

1․եկելոգիապես մաքուր,մաքուր խմելու ջուր,օթ։

2.առողջ քուն ամենաքիչը 8 ժամ պարտադիր կերպով,մակսիմում 10-11-ը։

3.մարմնակրդություն հիգենա

4.վատ սովորություններից ձերբազատում վատ սովորություններ ժամերով համակարգիչի դիմաց նստել,ծխել։

5.ստռեսային իրավիճակներից դուրս էին գալիս կատակով հումորով ծիծաղով։

ջուր

Ջուր, անօրգանական միացություն, ջրածնի օքսիդ, քիմիական բանաձևը՝ Н₂O։ Ջուրը բնության ամենատարածված նյութն է, բնության մեջ հանդիպում է պինդ, հեղուկ, գազային վիճակներում։ Կազմում է կենդանի օրգանիզմների բաղադրության 2/3 մասը։

Ջրի մոլեկուլն ունի անկյունային կառուցվածք՝ HOH անկյունը կազմում է 104.5°, բևեռային մոլեկուլ է։ OH կապը խիստ բևեռային կապ է, որի հետևանքով ջրի մոլեկուլների միջև առաջանում է ջրածնական կապ։ Ջուրը լավ լուծիչ է՝ բևեռայնության շնորհիվ։ Թթվածնի հիբրիդացումը sp³։

Ջուրը ծածկում է Երկրի մակերևույթի 2/3-ը և կենսականորեն անհրաժեշտ է կյանքի բոլոր ձևերի համար։ Երկիր մոլորակի ջրի 96.5%-ը պատկանում է օվկիանոսներին։ Երկրի ջրի միայն 2.5%-ն է քաղցրահամ, որի 98.8%-ը սառույցներ և գրունտային ջրեր են։ Ամբողջ քաղցրահամ ջրերի 0.3%-ից պակաս մասը գտնվում է գետերում, լճերում և մթնոլորտում, իսկ ավելի քիչ՝ 0,003 % քանակությունը գտնվում է կենդանի օրգանիզմներում։

Ֆիզիկական հատկություններ

Սովորական պայմաններում ջուրն անգույն, անհամ, անհոտ հեղուկ է, t_հալ=0°С, t_եռ=100°С, ամենամեծ խտությունը 4°С-ում է՝ ρ=1 գ/մլ։ Դրանից ցածր և բարձր ջերմաստիճաններում ρ<1։ Ջերմաստիճանից կախված խտության այս անոմալ կախվածությամբ ջուրը խիստ տարբերվում է մյուս նյութերից, որոնց խտությունըջերմաստիճանի բարձրացումից փոքրանում է, իսկ այս դեպքում, օրինակ, սառույցի խտությունը փոքր է ջրի խտությունից, դրա համար այն լողում է ջրի վրա, դրա շնորհիվ է ձմռանը ջրի տակ կյանքը շարունակվում։ Ջուրն ունի ամենամեծ ջերմունակությունը, այդ պատճառով դանդաղ տաքանում է, դանդաղ սառչում։ Դրա միջոցով ջրավազանները կարգավորում են մեր մոլորակի ջերմաստիճանը։

Ջրի տեսակներ

պինդ-սառույց

հեղուկ-ջուր

գազային-գոլոշի

Ջրի մշակված տեսակներ

• խմելու ջուր,
• ծորակի ջուր,
• շշալցված ջուր,
• տնտեսական ջուր,
• քլորացված ջուր,
• օզոնացված ջուր
• իոնազերծված ջուր
• թորած ջուր,
• գազավորած ջուր:

Այլ տեսակներ

• Եկեղեցական արարողություններում՝

• սուրբ ջուր:

• Հեքիաթներում՝

• անմահական ջուր

Քիմիական հատկություններ

1.Ջուրը ամֆոտեր միացություն է, ունի դիսոցման շատ փոքր աստիճան (10⁻⁹)

H₂Օ⇌H⁺+ OH^- կամ HՕH+HOH⇌H₃Օ⁺+ OH^-

2.Փոխազդում է մետաղների հետ.

• ակտիվ մետաղներ (նատրիում, կալցիում)՝

2Na+2H₂O=2NaOH+H₂↑

Ca+2H₂O=Ca(OH)₂+H₂↑

• պակաս ակտիվ (ցինկ, երկաթ)՝

Zn+H₂O=ZnO+H₂↑

3Fe+4H₂O=Fe₃O₄+4H₂↑

պասիվ մետաղների հետ ջուրը չի փոխազդում։

3.Փոխազդում է ակտիվ մետաղների օքսիդների հետ.

K₂O+H₂O=2KOH

BaO+H₂O=Ba(OH)₂

4.Փոխազդում է թթվային օքսիդների հետ (բացի SiO₂)

SO₃+H₂O=H₂SO₄

P₂O₅+3H₂O=2H₃PO₄

5.Հաստատուն հոսանքի ազդեցությամբ քայքայվում է.

${\displaystyle ~\mathrm {2H_{2}O{\xrightarrow {NaOH^{\circ }}}\ 2H_{2}+O_{2}\uparrow } }$

6.Առաջացնում են բյուրեղահիդրատներ

nH₂O+H₂SO₄=H₂SO₄ • nH₂O

CuSO₄+5H₂O=CuSO₄ • 5H₂O

Na₂CO₃+10H₂O=Na₂CO₃ • 10H₂O

Na₂SO₄+10H₂O=Na₂SO₄ • 10H₂O

Այն միացությունները, որոնք ջուր են միացնում, կարող են ծառայել որպես չորացնող նյութեր գազերի համար (P₂O₅, CaO, BaO խոնավածուծ են)։

7.Ուժեղ տաքացնելիս փոխազդում է ոչմետաղների հետ.

C+H₂O=CO+H_{2 (ջրագազ)}

_{8.Որոշ աղեր ջրային միջավայրում հիդրոլիզվում են.}

_{Na2CO3+2H2O=2NaOH+H2CO3}

MgS+2H₂O=Mg(OH)₂+H₂S

Շատ պինդ նյութեր ունեն ներքին կարգավորված դասավորություն։ Երբ նրանք վերածվում են հեղուկի, այդ դասավորությունը խախտվում է, և մոլեկուլների միջև հեռավորությունը մեծանում է։ Տաքացնելիս այդ հեռավորությունն ավելի է մեծանում, մինչև, ի վերջո, մոլեկուլներն այնքան են հեռանում, որ նյութը վերածվում է գազի։ Երբ ջուրը սառեցվում է մինչև 4 °C կամ սառը ջուրը տաքացվում է մինչև 4 °C նրա մոլեկուլների փոխադարձ դասավորությունը դառնում է առավել խիտ, այնպես որ նրանք զբաղեցնում են ամենափոքր ծավալը։ Այսինքն՝ այդ ջերմաստիճանում ջուրն ունի ամենամեծ խտությունը։

Անձրևակաթիլների առաջացում

Ջրի մակերևութային լարվածությունը՝ ծավալի շուրջ մակերևույթը կծկելու և «փաթաթելու» ունակությունն է, ինչի շնորհիվ նրա պարունակությունը մնում է միասնական։ Ջրի կպչուն խոնավությունը նույնպես մակերևութային լարվածության արդյունք է։ Մակերևութային այդ ուժը, որը ձգտում է ջրի մասնիկները պահել միասնական, բավարար է, որպեսզի այն ներծծվելով բարձրանա և թրջի իր մեջ ընկղմված սրբիչը կամ զտիչ թուղթը։

Թթվային անձրև

Մաքուր ջուրը ոչ թթվային է, ոչ հիմնային։ Մաքուր կամ թորած ջրի մեջ ընկղմված ինդիկատորային թուղթը ցույց է տալիս, որ այն չեզոք է։ Անձրևաջուրը միշտ թթվային է, քանի որ պարունակում է ածխածնի երկօքսիդ։ Մթնոլորտի միջով ընկնելու ընթացքում անձրևի կաթիլների մեջ օդից որոշ քանակությամբ ածխաթթու գազ է լուծվում։ Դրա հետևանքով անձրևը վերածվում է թույլ թթվի։ Այս փորձի ընթացքում ածխաթթու գազ ստացվում է՛ կալցիումի կարբոնատի կտորների վրա թթու ավելացնելով։ Գազն անցկացվում է թորած ջրի միջով, որը, ինչպես ցույց է տալիս ինդիկատորային թուղթը, դառնում է թթու։ Թթվային անձրևաջուրը հողմահարող գործոն է. այն, թեև դանդաղ, բայց կարող է քայքայել կրաքարը։

Ջուրը բնության մեջ

Կյանք գոյություն ունի միայն այնեղ, որտեղ ջուր կա։ Բույսերը հողից յուրացնում են ջուրը և նրա մեջ լուծված նյութերը։ Ջրի միջոցով կենդանի օրգանիզմներից հեռանում են ոչ պիտանի նյութերը։ Ջրային կենդանիները ջրի միջոցով ստանում են նաև ցամաքում գտնվող իրենց անհրաժեշտ նյութերը։ Աղբյուրների, գետերի և լճերի քաղցրահամ ջրերի պաշարը կազմում է ջրոլորտի սոսկ 1/10000 մասը։

Ջրածին

Պատմություն

Ջրածինը հայտնաբերվել է 16-րդ դարի կեսերին Պարացելսի կողմից, որը ստացել է երկաթի վրա ծծմբական թթու ազդելով։ 1766 թվականին Կավենդիշը հաստատել է նրա հատկությունները և ցույց է տվել նրա տարբերությունը մյուս գազերից և անվանել է «այրվող օդ»։ Լավուազիեն 1783 թվականին առաջին անգամ ջրածին ստացավ ջրից և ապացուցեց, որ ջուրը ջրածնի և թթվածնի քիմիական միացությունն է և նրան անվանեց «հիդրոգենիում», որը նշանակում է ջուր ծնող։ Ջրածինը երկրի վրա հանդես է գալիս միացություններում՝ ջրում, նավթում, կենդանի հյուսվածքներում, իսկ ազատ վիճակում՝ շատ չնչին քանակներով մթնոլորտի վերին շերտերում։

Ջրածին անջատվում է նաև հրաբխային ժայթքումների ժամանակ։ Սպեկտրոսկոպի օգնությամբ ջրածին հայտնաբերվել է արեգակի և աստղերի վրա։

Տիեզերքի նյութը ժամանակակից պատկերացումներով կազմված է 30-50%-ի չափով ազատ ջրածնից, որի ատոմը հանդիսանում է տիեզերքի կառուցման հիմնական աղյուսիկը։

Բացի ջրածնից՝ 1 ատոմական զանգվածով, հայտնի են նաև 2 և 3 ատոմական զանգվածներով ջրածիններ՝ ծանր ջրածիններ՝ դեյտերիում (D) և տրիտիում (T), որոնք թթվածնի հետ առաջացնում են ծանր ջուր՝ (M=2Օ)։

Անվան ծագում

1787 թվականին Ա․ Լավուազիեն «այրվող գազը» դասակարգեց քիմիական տարրերի շարքը և անվանեց ջրածին hydrogène (հին հուն․՝ ὕδωρ - «ջուր» և γεννάω - «ծնում եմ») - «ջուր ծնող»։

1801 թվականին Ա․ Լավուազիեն հետևորդ ակադեմիկոս Վ. Մ. Սևերգինը ջրածինը անվանեց «ջրաստեղծ նյութ», նա գրել է.

«Ջրածնային նյութերը թթվածնի հետ առաջացնում են ջուր։ Այս փաստը կարելի է ապացուցել, ինչպես բանաձևով, այնպես էլ կազմությամբ։»

Տարածություն

Տիեզերքում

Ջրածինը ամենատարածված տարրն է տիեզերքում․ կազմում է աստղերի և արևի զանգվածի մոտ կեսը (պլազմայի ձևով), արեգակի մթնոլորտի 84 %-ը, միջաստղային միջավայրի և միգամածությունների հիմնական մասը։ Աստղերի ընդերքում՝ ջրածնի ատոմների միջուկներից՝ պրոտոններից սինթեզվում են հելիումի ատոմի միջուկներ (ջերմամիջուկային սինթեզ), անջատվում է ահռելի քանակներով էներգիա։

Ջրածինը հայտնաբերվել է նաև այլ մոլորակների մթնոլորտում (H₂, CH₄, NH₃, OH^-, SiH^-, PH^- և այլն)։

Երկրի ընդերքում և կենդանի օրգանիզմներում

Զրածնի պարունակությունը երկրակեղևում (ըստ զանգվածի) 0,15% է, ընդհանուր պարունակությունը երկրի վրա՝ 1% (16% ըստ ատոմների թվի)։ Ազատ վիճակում հանդիպում է հազվադեպ՝ որոշ հրաբխային և այլ բնական գազերում, օդում՝ 1•10⁻⁴։ Մթնոլորտի վերին շերտերում ջրածնի պարունակությունը շատ ավելի մեծ է, մերձերկրյա տարածությունում առաջացնում է երկրի պրոտոնային ռադիացիոն գոտին։

Ջրածինը մտնում է ամենատարածված նյութի՝ ջրի (11, 19% ըստ զանգվածի), նաև քարածխի, նավթի, բնական գազերի, կավերի, կենդանական և բուսական օրգանիզմների բաղադրության մեջ։

Ջրածնի իզոտոպային բաղադրությունը տարբեր տեղերում նույնը չէ․ ծանր ջրածինի (D) պարունակությունը օվկիանոսների վերին շերտերում ավելի մեծ է, քան մթնոլորտային տեղումներում և սառցադաշտերում։

Ստացում

${\displaystyle {\mathsf {Zn+2HCl\ \rightleftarrows {}\ ZnCl_{2}+H_{2}}}}$

• Ալկալիական և հողալկալիական մետաղների ու ջրի փոխազդեցությունից.

${\displaystyle {\mathsf {Na+2H_{2}O\ \rightleftarrows {}\ 2NaOH+H_{2}}}}$

${\displaystyle {\mathsf {Ca+2H_{2}O\ \rightleftarrows {}\ Ca(OH)_{2}+H_{2}}}}$

• Որոշ մետաղների կամ ոչ մետաղների և ալկալու ջրային լուծույթի փոխազդեցությունից.

${\displaystyle {\mathsf {2Al+2NaOH+6H_{2}O\rightarrow 2Na[Al(OH)_{4}]+3H_{2}\uparrow }}}$

${\displaystyle {\mathsf {Zn+2KOH+2H_{2}O\rightarrow K_{2}[Zn(OH)_{4}]+H_{2}\uparrow }}}$

${\displaystyle {\mathsf {Si+2NaOH+H_{2}O\rightarrow Na_{2}SiO_{3}+2H_{2}}}}$

• Մետաղների հիդրիդների և ջրի կամ թթուների փոխազդեցությունից.

${\displaystyle {\mathsf {NaH+H_{2}O\rightarrow NaOH+H_{2}\uparrow }}}$

${\displaystyle {\mathsf {CaH_{2}+2HCl\rightarrow CaCl_{2}+2H_{2}\uparrow }}}$

• Ալկալիների, թթուների և որոշ աղերիջրային լուծույթների էլեկտրոլիզով.


${\displaystyle ~\mathrm {2H_{2}O{\xrightarrow {NaOH^{\circ }}}\ 2H_{2}+O_{2}\uparrow } }$

• Շիկացած ածխի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից (1000°С).

${\displaystyle {\mathsf {C+H_{2}O\rightarrow CO+H_{2}\uparrow }}}$

• Երկաթագոլորշային եղանակով՝ շիկացած երկաթի և ջրային գոլորշու փոխազդեցությունից.

${\displaystyle {\mathsf {3Fe+4H_{2}O\rightarrow Fe_{3}O_{4}+4H_{2}\uparrow }}}$

• Մեթանի կոնվերսիայով (փոխարկմամբ) (900°С).

${\displaystyle {\mathsf {CH_{4}+H_{2}O\rightarrow CO+3H_{2}\uparrow }}}$

կամ

${\displaystyle {\mathsf {CH_{4}+2H_{2}O\rightarrow CO_{2}+4H_{2}\uparrow }}}$

Ֆիզիկական հատկություններ

Ջրածնի ատոմը պարզագույնն է՝ բաղկացած է միջուկից և մեկ էլեկտրոնից, իոնացման պոտենցիալը՝ 13,595 Էվ, էլեկտրոնային խնամակցության էներգիան (հիմնական վիճակում գտնվող ատոմի և բացասական իոնիէներգիաների տարբերությունը)՝ 0,754 էվ։ Քվանտային մեխանիկայի օգնությամբ հաշված են ջրածնի ատոմի հնարավոր էներգետիկ վիճակները։

Ջրածինը լավ լուծվում է որոշ մետաղներում (Ni, Pd, Pt) 1 ծավալ պալադիումում լուծվում է 850 ծավալ ջրածին՝ տաքացնելիս այն քանակապես անջատվում է։ Ջրածնի դիրքը 1 և 7 րդ խմբում պայմանավորված է նրանով, որ ջրածնի ատոմը կարող է կորցնել էլեկտրոն նմանվելով ալկալիական մետաղներին եվ վերցնել էլեկտրոն նմանվելով հալոգեններին աիսպիսով ջրածնի ատոմը օժտված է վերօքս երկակիությամբ կարող է լինել և օքսիդիչ, և վերականգնիչ։Ջրածինը սովորական պայմաններում անգույն, անհամ, անհոտ գազ է։ 14,5 անգամ թեթև է օդից (ամենաթեթև գազն է)։Ջրում քիչ է լուծվում՝ 1 լ ջրում 20°С-ում լուծվում է 18 մլ ջրածին։-252,8°С-ում 1 մթնոլորտային ճնշման տակ ջրածինը դառնում է շարժուն հեղուկ, որը ևս անգույն է։

Այլ գազերի հետ համեմատած ջրածինն ունի ամենամեծ տեսակարար ջերմահաղորդականությունը՝ 4,12• 10⁻⁴կալ/սմ վրկ։ Ջրածինը չափազանց դժվար հեղուկացող գազ է (կրիտիկական ջերմաստիճանը՝ -240°С)։

Հեղուկ ջրածինը թեթև (70,8 կգ/մ³, -253°С), անգույն, դյուրաշարժ հեղուկ է։

Պինդ ջրածինը բյուրեղական է, խտությունը՝ 88 կգ/մ³։ Սովորական պայմաններում ջրածնի մոլեկուլը երկատոմ է՝ Н₂ (ատոմների հեռավորությունը՝ 0,7414 А), դիսոցման էներգիան՝ 4,776 էվ (մոլ)։

Քիմիական հատկություններ

Ջրածնի ատոմը խիստ ռեակցիոունակ է և շատ արագ առաջացնում է H₂ մոլեկուլը։ Ատոմական ջրածնով աշխատող այրիչը ստեղծում է 4000 °С բարձր ջերմաստիճան, որը պայմանավորված է H₂-ի կապի մեծ էներգիցայով H+H→H₂ ΔH=-436 կՋ է։ Բացի հիդրիդներից, որտեղ ջրածնի օքսիդացման աստիճանը -1 է, մնացած միացություններում ունի +1 օքսիդացման աստիճան։

Տաքացնելիս ջրածինը միանում է ոչ մետաղների մեծ մասի (օքսիդանում է) և ակտիվ մետաղների (վերականգնվում է) հետ, առաջացնում հիդրիդներ։ Ոչ մետաղների հիդրիդներն անգույն, սովորաբար տհաճ հոտով, թունավոր գազեր են, մետաղներինը՝ սպիտակ, բյուրեղական (իոնական) նյութեր։

Ջրածնի և հալոգենների խառնուրդները պայթուցիկ են․ ֆտորի հետ անմիջապես, քլորի հետ պայթում է լուսավորելիս, անգամ -252 °C-ում բրոմի և յոդի հետ՝ տաքացնելիս։ Առաջանում են հալոգենաջրածիններ՝ ֆաորաջրածին (HF), քլորաջրածին (НСl), բրոմաջրածին (HBr) և յոդաջրածին (HI), որոնց ջրային լուծույթներն ուժեղ թթուներ են։

Սովորական պայմաններում թթվածնի հետ ջրածինը միանում է դանդաղ, տաքացնելիս՝ պայթյունով։ Պայթուցիկ են 4-94 ծավավալ % H₂ պարունակող խառնուրդները՝ թթվածնի և 4-74% Н₂ պարունակող խառնուրդները օդի հետ։

Ջրածինը թթվածնի հետ առաջացնում է նաև ջրածնի պերօքսիդ՝ H₂0₂։ Տաքացնելիս ջրածինը ծծմբի հետ միանում է հեշտությամբ, սելենի և տելուրի հետ՝ դժվարությամբ։ Առաջանում են ծծմբաջրածին՝ H₂S, սելենաջրածին՝ H₂Se, և տելուրաջրածին՝ H₂Te, որոնք տհաճ հոտով ջրում լուծելի գազեր են (լուծույթներըթթուներ են)։

Ջրածինը ազոտի հետ միանում է կատալիզատորի առկայությամբ՝ տաքացնելիս։ Ստացվում է ամոնիակ, NH₃, որի ելքը մեծանում է ճնշումը բարձրացնելիս։ Ազոտի մյուս միացությունները ջրածնի հետ՝ հիդրազինը (N₂H₄), և ազոտաջրածնական թթուն (NH₃), հեղուկներ են։

Ատոմական ջրածինը միանում է ֆոսֆորի, արսենի և անտիմոնի հետ։ Առաջանում են ֆոսֆին՝ PH₃, արսին՝ AsH₃, և ստիբին՝ SbH₃, որոնք տհաճ հոտով, խիստ թունավոր գազեր են։

Ածխածինը ջրածնի հետ միանում է բարձր ջերմաստիճաններում՝ առաջացնելով (կատալիզատորի բացակայությամբ) մեթան՝ CH₄, որը ածխաջրածինների պարզագույն ներկայացուցիչն է։ Սիլիցիումաջրածինները և բորաջրածինները՝ В₂Н₆, В₄Н₁₀, В₅Н₉, В₅Н₁₁ և այլն, ստացվում են մագնեզիումիսիլիցիդի կամ բորիդի և թթուների փոխազդեցությամբ։ Տաքացնելիս ջրածինն իրենց օքսիդներից վերականգնում է բազմաթիվ մետաղներ (Mo, W, Cr, Fe, Си և այլն) և ոչ մետաղներ (Сl, Տ, N, Si և այլն)։

Ածխածնի (II) օքսիդը (СО) կատալիզատորի առկայությամբ Ջրածնով վերականգնելով ստանում են օրգանական նյութեր (НСНО, СН₃ОН և այլն)։

Ջրածինը միանում է չհագեցած ածխաջրածինների հետ, վերականգնում օրգանական միացությունները։ Ալկալիական, հողալկալիական և մի քանի այլ մետաղների հետ ջրածինը միանում է բարձր ջերմաստիճաններում առաջացնելով մետաղների հիդրիդներ՝ LiH, NaH, CaH₂, ВеН₂ և այլն։ Այդ հիդրիդները կայուն են, հալվում են առանց քայքայվելու, ջրի առկայությամբ հիդրոլիզվում են՝ անջատելով ջրածին, ուժեղ վերականգնիչներ են։ Նրանց հալույթները էլեկտրոլիտներ են, ենթարկվում են էլեկտրոլիզի (անոդի վրա անջատվում է ջրածին)։

Ջրածինը լավ է լուծվում բազմաթիվ մետաղներում (Pd, Pt, Ni և այլն)՝ առաջացնելով ներդրման պինդ լուծույթներ։ Մետաղներում լուծվելու ունակության շնորհիվ ջրածինը․ թափանցում է մետաղների միջով (դիֆուզիա), կոռոզիայի է ենթարկում պողպատը (դեկարբոնացում)։

• Լույսի կամ ջերմության ազդեցությամբ H₂ միանում է հալոգենների և այլ ոչ մետաղների հետ։

${\displaystyle {\mathsf {H_{2}+Cl_{2}\rightarrow 2HCl}}}$

${\displaystyle {\mathsf {H_{2}+S\rightarrow H_{2}S}}}$

${\displaystyle {\mathsf {3H_{2}+N_{2}\rightarrow 2NH_{3}}}}$ (400-500°С,p,Fe)

• Ջրածինը միանում է թթվածնի հետ՝ հսկայական քանակի էներգիայի անջատմամբ (ջրածնաթթվածնային բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 3000°С։

${\displaystyle {\mathsf {2H_{2}+O_{2}\rightarrow 2H_{2}O+Q}}}$

այս գազերի 2։1 հարաբերությունը կոչվում է շառաչող գազ, քանի որ ավարտվում է պայթյունով։

• Ջրածինը ուժեղ վերականգնիչ է, այն վերականգնում է շատ մետաղներ իրենց օքսիդներից.

${\displaystyle {\mathsf {PbO+H_{2}\rightarrow Pb+H_{2}O}}}$

${\displaystyle {\mathsf {CuO+H_{2}\rightarrow Cu+H_{2}O}}}$

փոխազդում է նաև որոշ ոչ մետաղների օքսիդների հետ, ստացվում է ոչ մետաղ.

${\displaystyle {\mathsf {2NO_{2}+4H_{2}\rightarrow N_{2}+4H_{2}O}}}$

• Մետաղների հետ ջրածինը առաջացնում է հիդրիդներ, որոնք պինդ նյութեր են և կարծես ջրածնի շտեմարան լինեն, որովհետև ջրի հետ՝ տալիս են ջրածին, որը հնարավոր է ապագայում օգտագործել որպես վառելիք՝ բենզինի փոխարեն։

${\displaystyle {\mathsf {H_{2}+2Na\rightarrow 2NaH}}}$

${\displaystyle {\mathsf {Ca+H_{2}\rightarrow CaH_{2}}}}$

• Օրգանական քիմիական ռեակցիաներում ջրածինը օգտագործում են հիդրացնելու համար։

${\displaystyle {\mathsf {R\!\!-\!\!CH\!\!=\!\!CH\!\!-\!\!R'+H_{2}}}\rightarrow {\mathsf {R\!\!-\!\!CH_{2}\!\!-\!\!CH_{2}\!\!-\!\!R'}}}$

Կիրառություն

Ջրածինը կիրառվում է դիրիժաբլների լցման համար, որպես թեթև գազ, վեր բարձրացնող ուժ, ավտոգեն զոդման ժամանակ բոցի ջերմաստիճանը հասնում է 2000 °C–ի։ Քիմիական արդյունաբերությունում որպես վերականգնիչ հատկապես Ni, Pt, Pd-ի առկայությամբ, 1 ծավալ Pd-ի մեջ լուծվում Է 850 ծավալ ջրածին։ Օգտագործվում է քարածուխից արհեստական բենզինի ստացման համար, ամոնիակի, սպիրտների, հալոգենաջրածինների սինթեզում։

Անգլիացի քիմիկոս Ջոն Դալտոնը 19-րդ դարի սկզբին առաջարկել է ջրածնի ատոմի զանգվածը, որպես ամենաթեթև տարր, ընդունել որպես ատոմական զանգվածի միավոր։ 1815 թվականին անգլիացի գիտնական Պրաուտր հայտնել է այն միտքր, որ բոլոր տարրերի ատոմները կառուցված են ջրածնի n ատոմներից։

Արեգակի վրա հայտնաբերվել է 69 քիմիական տարր՝ ջրածնի գերակշռությամբ։ Ջրածինը 5.1 անգամ շատ է, քան հելիումը և 10 հազար անգամ ավելի, քան բոլոր մետաղները միասին վերցրած (վերցրած ոչ թե կշռով, այլ ատոմների թվով)։ Այդ ջրածինը ծախսվում է ոչ միայն էներգիա արտադրելու վրա։ Ջերմա- միջուկային պրոցեսների ընթացքում նրանից առաջանում են նոր քիմիական տարրեր, իսկ արագացված պրոտոններըարտանետվում են՝ մերձարեգակնային քամի։ Այս երևույթը հայտնաբերվել է վերջերս՝ կոսմիկական տարածքն ուսումնասիրելու ժամանակ՝ արհեստական արբանյակների օգնությամբ։

Այն որոշակի վտանգ է ներկայացնում տիեզերագնացների համար։ Բացի այդ՝ պրոտոնների հոսքն առաջ է բերում երկրորդային կոսմիկական ճառագայթում, որը հասնում է մինչև երկրի մակերևույթ։ Առաջացող մագնիսային փոթորիկները կարող են ազդել կենսագործունեության պրոցեսների վրա և երկրի մագնիսային դաշտի կողմից կլանված ջրածնի միջուկը չի կարող չազդել կոսմոսի հետ նրա զանգվածափոխանակության վրա։

Մեծ քանակությամբ ջրածին կիրառվում է ամոնիակ, HCl սինթեզելու համար, հեղուկ ճարպերիհիդրոգենացման համար։ Որպես թեթև գազ հելիումի հետ լցնում էին օդապարիկները։ Ջրածինը օգտագործում են բարձր ջերմաստիճան ստանալու համար (3000-4000°С)։ Սակայն ջրածնի ամենալուրջ խնդիրը՝ միջուկային այս ռեակցիան է ²₁H+³₁H=⁴₂He+n+17,6 կՋ

Այս ռեակցիան ընթանում է 10 միլիոն աստիճանում, եթե հնարավոր լիներ կառավարել այս ռեակցիան, մարդկությունը կլուծեր էներգիայի պրոբլեմը։

Կարևոր է նաև պինդ վիճակում ջրածնի ստացումը (մետաղական ջրածին), որը օժտված է գերհաղորդականությամբ։